Integracja sensoryczna to proces neurologiczny, który pozwala człowiekowi prawidłowo odbierać, interpretować i reagować na bodźce pochodzące z otoczenia oraz z własnego ciała. Układ nerwowy odbiera informacje z różnych zmysłów – wzroku, słuchu, dotyku, węchu, smaku, a także zmysłów równowagi (układ przedsionkowy) i czucia głębokiego (propriocepcja). Zadaniem mózgu jest scalenie tych danych w spójną całość i umożliwienie adekwatnych reakcji ruchowych, emocjonalnych oraz poznawczych.
Prawidłowo funkcjonująca integracja sensoryczna pozwala na rozwój umiejętności motorycznych, koncentracji, planowania ruchu, nauki czy zachowań społecznych. Zaburzenia w tym zakresie mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie – zarówno dziecka, jak i osoby dorosłej – powodując trudności w nauce, relacjach interpersonalnych, a nawet w samoobsłudze.
Zaburzenia integracji sensorycznej nie są chorobą w klasycznym rozumieniu, lecz dysfunkcją układu nerwowego, która może współistnieć z innymi diagnozami – jak ADHD, spektrum autyzmu czy opóźniony rozwój psychoruchowy. Z tego względu tak istotne jest rozpoznanie najczęstszych sygnałów, które mogą wskazywać na problemy w zakresie SI (sensory integration).
Objawy nadreaktywności i podreaktywności sensorycznej
Jednym z kluczowych obszarów zaburzeń integracji sensorycznej jest nieprawidłowa reakcja na bodźce – zarówno nadmierna, jak i zbyt słaba. Układ nerwowy może odbierać zwykłe informacje jako zbyt intensywne (nadreaktywność), bądź przeciwnie – nieadekwatnie na nie reagować (podreaktywność).
Przykłady objawów nadreaktywności sensorycznej:
-
silna niechęć do mycia, czesania, obcinania paznokci,
-
unikanie kontaktu fizycznego, przytulania,
-
nadmierna reakcja na dźwięki (zakrywanie uszu przy codziennych odgłosach),
-
trudność w jedzeniu zróżnicowanych pokarmów (selektywność sensoryczna),
-
niechęć do zabaw z innymi dziećmi z powodu nadmiaru bodźców.
Objawy podreaktywności mogą obejmować:
-
obojętność na ból, zimno lub gorąco,
-
brak reakcji na imię lub inne bodźce dźwiękowe mimo prawidłowego słuchu,
-
potrzeba silnej stymulacji (uderzanie w ściany, gryzienie przedmiotów),
-
powolność w działaniu, ospałość, brak energii.
Obie formy zaburzeń mogą występować jednocześnie u jednej osoby – w zależności od rodzaju bodźca. Osoba może być nadwrażliwa na dźwięki, a jednocześnie niedowrażliwa w zakresie czucia głębokiego. Takie złożone obrazy kliniczne wymagają specjalistycznej diagnozy i terapii.
Problemy z motoryką i koordynacją – znak ostrzegawczy SI
Zaburzenia integracji sensorycznej bardzo często manifestują się trudnościami w zakresie tzw. motoryki dużej i małej. Dotyczą one zarówno koordynacji całego ciała, jak i precyzyjnych ruchów rąk. Mózg, który nie potrafi właściwie zintegrować informacji płynących z mięśni, stawów i zmysłów, nie jest w stanie efektywnie planować ruchów.
Najczęściej obserwowane objawy w zakresie motoryki to:
-
potykanie się, trudności z utrzymaniem równowagi,
-
niechęć do biegania, wspinania się, zabaw na placu zabaw,
-
trudności z jazdą na rowerze czy hulajnodze,
-
problemy z rzucaniem i łapaniem piłki,
-
słaba orientacja w przestrzeni.
Jeśli chodzi o motorykę małą, dzieci często mają trudności z rysowaniem, wycinaniem, zapinaniem guzików, wiązaniem sznurowadeł. Litery pisane przez nie są zbyt duże lub zbyt małe, a tempo pracy – znacząco wolniejsze od rówieśników. Zaburzenia te mogą prowadzić do obniżonego poczucia własnej wartości oraz frustracji z powodu porównywania się z innymi.
Warto zwrócić uwagę, że objawy zaburzeń integracji sensorycznej w obszarze motoryki bywają mylone z niezgrabnością lub brakiem zainteresowania aktywnością fizyczną, podczas gdy w rzeczywistości mają one neurologiczne podłoże.
Trudności emocjonalne i społeczne jako skutek SI
Dysfunkcje integracji sensorycznej wpływają nie tylko na ciało i zmysły, ale również na sferę emocjonalną i społeczną. Osoby, których układ nerwowy nie potrafi skutecznie filtrować i organizować bodźców, często doświadczają silnego napięcia, niepokoju, a nawet stanów lękowych. U dzieci może to objawiać się wybuchami złości, impulsywnością, płaczliwością lub wycofaniem społecznym.
Często obserwowane symptomy to:
-
napady agresji lub autoagresji w sytuacjach przeciążenia sensorycznego,
-
trudność w dostosowaniu się do zmian, rutyn czy nowych miejsc,
-
nadmierna potrzeba kontroli sytuacji, rytuały i schematy,
-
problemy z koncentracją uwagi i impulsywność w działaniu,
-
unikanie grup rówieśniczych, niechęć do wspólnej zabawy.
Wiele dzieci z zaburzeniami SI postrzeganych jest jako „niegrzeczne”, „rozpuszczone” lub „nadpobudliwe”, co może prowadzić do nieporozumień w relacjach z nauczycielami czy rówieśnikami. Nierozpoznane trudności sensoryczne często skutkują problemami w nauce, zaburzeniami zachowania, a w dalszej perspektywie – problemami z samooceną i relacjami interpersonalnymi.
Wczesne rozpoznanie objawów i wdrożenie terapii integracji sensorycznej prowadzonej przez wykwalifikowanego terapeutę SI może znacząco poprawić komfort życia dziecka i jego otoczenia. Wsparcie emocjonalne, odpowiednie strategie oraz systematyczna praca z ciałem umożliwiają budowanie nowych połączeń nerwowych i skuteczne radzenie sobie z wyzwaniami dnia codziennego.
Artykuł powstał przy współpracy z https://centrumstamina.pl/
Powyższe informacje należy traktować jedynie jako informacyjno – edukacyjne. Treści te i porady w nich zawarte nie mogą zastąpić bezpośredniego kontaktu ze specjalistą i nie powinny być uznawane za profesjonalną poradę.
